του Γιάννη Θεοφιλόπουλου *
Η “Διαλογή στην Πηγή” είναι ο διαχωρισμός διακριτών κατηγοριών απορριμμάτων στο σημείο της παραγωγής τους με σκοπό τη ξεχωριστή συλλογή και ανακύκλωσή τους.
Και σημείο παραγωγής είναι το σπίτι μας, η δουλειά μας, τα καταστήματα, τα εμπορικά κέντρα κ.λ.π.. Απαιτεί δηλαδή την εμπλοκή του καθενός μας στη διαλογή των υλικών σε όποιο σημείο αυτά παράγονται, με στόχο να έχουμε αποδοτική ανακύκλωσή τους.
Η εμπειρία της Ευρώπης που πρωτοστάτησε και πρωτοστατεί στην ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, έχει κατασταλάξει και έχει καθιερώσει τη “Διαλογή στην Πηγή” ως απαραίτητο στοιχείο για αποδοτική ανακύκλωση των απορριμμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία ανανέωση της βασικής Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για τη διαχείριση των απορριμμάτων, την οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ, η διαλογή στην πηγή καθορίζεται πλέον ως απαραίτητη νομική υποχρέωση των κρατών μελών τουλάχιστον για το γυαλί, το χαρτί, το πλαστικό και το μέταλλο.
Και δεν είναι τυχαίο που έχει καταλήξει η Ευρωπαϊκή κοινωνία σε αυτή την επιλογή. Τα απορρίμματα την ώρα και στο σημείο που παράγονται είναι διαχωρισμένα συνήθως σε κατηγορίες. Είναι ο τρόπος που τα πετάμε που τα αναμειγνύει και το καθιστά δύσκολο να τα διαχωρίσουμε στη συνέχεια. Είναι δηλαδή παράδοξο στο σημείο παραγωγής των υλικών να τα αναμιγνύουμε για σκοπούς μια παρεξηγημένης ευκολίας και στη συνέχεια να ξοδεύουμε μεγάλα ποσά σε υποδομές για να τα ξαναδιαχωρίσουμε (εάν είναι μάλιστα αυτό εφικτό), για να μπορέσουμε να τα ανακυκλώσουμε.
Η συλλογική λοιπόν εμπειρία της Ευρώπης μετά από πολλά χρόνια δοκιμών και συγκρίσεων κατέδειξε ότι η αποδοτική ανακύκλωση γίνεται όταν διαχωριστούν αρχικά τα υλικά στην πηγή από τον πολίτη. Άλλες προσεγγίσεις – όπως αυτή του μπλε κάδου – για διαλογή των απορριμμάτων μετά την ανάμειξη των υλικών στο σημείο παραγωγής τους, είτε μηχανικά, είτε με χειροδιαλογή, δοκιμάστηκαν και αποδείχτηκαν ακριβές ή ανεπαρκείς λόγω κακής ποιότητας των ανακτώμενων υλικών μετά τη διαλογή τους. Και αυτό γιατί είχε προηγηθεί η ανάμειξη των ανακυκλώσιμων υλικών από τους πολίτες και με οργανικά απορρίμματα (απορρίμματα κουζίνας).
Είναι για αυτούς τους λόγους που η Ε.Ε. επένδυσε και επενδύει στην ενημέρωση των πολιτών για την ανάγκη διαλογής των υλικών στην πηγή και το θεσμοθέτησε πολύ πρόσφατα και ως νομική υποχρέωση των κρατών μελών για τα βασικά υλικά συσκευασίας.
Η διαλογή στην πηγή µπορεί να θεωρηθεί ως ολοκληρωµένη, εναλλακτική λύση έναντι των τεχνικών διάθεσης και κεντρικής ανάκτησης των αστικών στερεών απορριμμάτων. Πρέπει, όμως, να σημειωθεί ότι με την εφαρμογή της διαλογής στην πηγή δε λύνεται οριστικά το πρόβληµα της διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων, αλλά απαιτείται κατάλληλος σχεδιασµός για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, ο οποίος θα περιλαμβάνει την εφαρμογή και ενσωμάτωση άλλων µεθόδων και τεχνικών διαχείρισης παράλληλα µε τη διαλογή στην πηγή.
Οι βασικές παράμετροι από τις οποίες εξαρτάται η βιωσιμότητα, η αποτελεσματικότητα και η λειτουργικότητα ενός προγράμματος διαλογής υλικών στην πηγή είναι:
-Το είδος και η διαθεσιμότητα των προς ανάκτηση υλικών
-Η δυνητικά ανακτήσιμη ποσότητα υλικών προς ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση
-Ο σωστός σχεδιασμός του συστήματος συλλογής, μεταφοράς και αξιοποίησης των δυνητικά ανακτήσιμων υλικών και η πλήρης ενσωμάτωσή του στο συνολικό σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων
-Η δυνατότητα απρόσκοπτης προώθησης των ανακτηθέντων υλικών στις αντίστοιχες αγορές
-Η ποιότητα των ανακτηθέντων υλικών
-Η πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση πιθανών οργανωτικών δυσκολιών και λειτουργικών προβλημάτων
-Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης) έτσι, ώστε να επιτευχθεί αυξημένη συμμετοχή του στα προγράμματα ανακύκλωσης υλικών.
-Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία κάθε προγράμματος διαλογής στην πηγή (ανεξάρτητα από την πρακτική που εφαρμόζεται για την ανάκτηση υλικών) είναι η αυξημένη συμμετοχή των πολιτών.
Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμετοχή είναι:
-το είδος της περιοχής (αστική, ημιαστική, αγροτική),
-το βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού
-η σωστή, συνεχής και πλήρης ενημέρωση του κοινού
-το είδος της κατοικίας (μονοκατοικία, πολυκατοικία) και γενικότερα τα οικιστικά και πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιοχής
-η ελαχιστοποίηση του χρόνου που απαιτείται από τους κατοίκους για τη συλλογή των υλικών
-το είδος των προγραμμάτων (υποχρεωτικά, εθελοντικά κ.λπ.)
-ο τρόπος συλλογής των υλικών (καθορισμένη συλλογή)
Η ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ανάκτηση και ανακύκλωση υλικών πρέπει να αρχίζει πριν την έναρξη του προγράμματος και να συνεχίζεται καθ΄ όλη τη διάρκειά του. Επιπλέον, απαιτείται συνεχής επαφή και συνεργασία των υπευθύνων του προγράμματος με τους κατοίκους έτσι, ώστε να προλαμβάνονται πιθανά λειτουργικά και άλλα προβλήματα ή στην περίπτωση εμφάνισης προβλημάτων να αντιμετωπίζονται άμεσα και αποτελεσματικά. Η επιλογή της πιο κατάλληλης πρακτικής για διαλογή υλικών στην πηγή πρέπει να γίνεται με στόχο την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Για το λόγο αυτό, ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη των αντίστοιχων προγραμμάτων πρέπει να προσαρμόζεται στην κάθε περιοχή και η τελική επιλογή να βασίζεται στα τοπικά χαρακτηριστικά, τα οικονομικά δεδομένα και τις απαιτήσεις που η κάθε μέθοδος παρουσιάζει.
Οι περισσότεροι έχουμε αντιληφθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων σε ποσοστό 80-90% μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί.
Ανακυκλώνω γιατί:
-περιορίζω τον όγκο των απορριμμάτων
-χρειάζομαι λιγότερη γη για υγειονομική ταφή
-εξοικονομώ πολύτιμες πρώτες ύλες (πολλές από τις οποίες είναι εισαγόμενες ή απλά η εύρεσή τους δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα (κόψιμο δέντρων, εξόρυξη υλικών κλπ)
-εξοικονομώ ενέργεια
-μειώνω τη ρύπανση που δημιουργείται κατά τη διαδικασία επεξεργασίας και παραγωγής νέων προϊόντων
-αποκτώ περιβαλλοντική συνείδηση και ευθύνη
-έχω οικονομικό όφελος
Προτάσεις Ανοικτού Δήμου Ενεργών Πολιτών
-Ένα δίκτυο πράσινων κάδων για συλλογή σύμμεικτων με στόχο τη μείωση αυτού του ρεύματος κατά το δυνατόν
-Ένα δίκτυο κάδων (κίτρινων/μπλε) για την προδιαλογή ανακυκλώσιμων υλικών σε δύο διακριτά ρεύματα (ένα κίτρινο για χαρτί/χαρτόνι και ένα μπλε για πλαστικό/μέταλλο/γυαλί).
-Ένα δίκτυο καφέ κάδων για συλλογή προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων
-Χωριστή συλλογή των αποβλήτων κήπου και κλαδεμάτων
-Δίκτυο οικιακής κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών και αποβλήτων κήπου
-Μονάδα υποδοχής και διαλογής των προδιαλεγμένων ανακυκλώσιμων υλικών
-Ένα δίκτυο «πράσινων σημείων» για τη συγκέντρωση υλικών που δεν κατευθύνονται στους κάδους, όπως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, συσσωρευτές, ελαστικά, ογκώδη αντικείμενα, καθώς και για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης - ανταλλαγής υλικών όπως ρουχισμού, επίπλων και παλαιών αντικειμένων κλπ., καθώς επίσης ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ανταλλαγής Ανακυκλώσιμων Υλικών
-Κομποστοποίηση πράσινου και κλαδεμάτων με προκομποστοποιημένα βιοαπόβλητα
-Ένα σύστημα αποκομιδής και μεταφοράς, που αφορά στα αναγκαία οχήματα, στους χώρους στάθμευσης και σταθμό μεταφόρτωσης, με την πρόβλεψη ότι σταδιακά θα μειώνεται η ανάγκη για μεταφόρτωση και μεταφορά σύμμεικτων απορριμμάτων.
-Δράσεις υποκίνησης της συμμετοχής των πολιτών
*Ο Γιάννης Θεοφιλόπουλος είναι Χημικός Μηχανικός, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Καλαμάτας με τον "Ανοιχτό Δήμο"